Leiðin að kolefnis­hlutleysi

Til að möguleiki sé á að ná tilsettu markmiði um kolefnishlutleysi árið 2040 þarf fyrst að ná utan um þá losun sem á sér stað í dag og í framhaldi setja fram raunhæf markmið um næstu skref. Unnið er að innleiðingu reglulegs eftirlits með fjármagnaðri losun samkvæmt Greehouse Gas Protocol aðferð. Að auki er mikilvægt að átta sig á þeirri áhættu sem hækkun hitastigs jarðar hefur á eignasafn Birtu og er unnið að gerð loftlagsáhættustefnu fyrir sjóðinn með það að markmiði að draga út þeirri áhættu.

Á árinu 2024 lét Birta framkvæma loftslagsáhættugreiningu sem er mikilvægur þáttur í að skilja þær áskoranir sem fyrirtæki standa frammi fyrir í umhverfismálum og hvernig hægt er að takast á við þær.

Markmið Birtu er að ná utan um fjármagnaða losun fyrir allt eignasafnið, sem samanstendur af um það bil 65% innlendum eignum og 35% erlendum eignum. Í ár náðist að reikna fyrir yfir 90% af innlenda safninu og 77% af erlendum skráðum hlutabréfum.

Ákveðið var að reikna fjármagnaða losun afturvirkt fyrir árið 2023 og ná yfir stærra hlutfall af innlenda eignasafninu en gert var árið á undan. Upplýsingar fyrir árið 2024 liggja ekki að fullu fyrir og því er ekki hægt að reikna fjármagnaðan útblástur nema fyrir hluta safnsins.

Birta vann í samstarfi við Veru, sjálfbærnilausn Creditinfo, við mat á kolefnislosun innlenda eignasafns samtryggingardeildar fyrir árið 2023. Á grundvelli gagna úr Morningstar var fjármagnaður útblástur erlendra hlutabréfa samtryggingar einnig reiknaður. Aðferðafræði PCAF nær enn sem komið er ekki yfir alla eignaflokka í safni Birtu, en reiknað var fyrir eftirfarandi flokka:

• Skráð hlutabréf og skuldabréf innlendra hlutafélaga
• Óskráð hlutabréf og skuldabréf
• Veðskuldabréf fyrirtækja
• Fasteignalán / sjóðfélagalán
• Fjárfestingar í ríkisskuldabréfum
• Skráð erlend hlutabréf

Lykilatriði aðferðafræðinnar er svokallað losunarhlutfall eða „attribution factor” sem gefur til kynna hversu mikið af losun fyrirtækja telst sem óbein losun fjármálafyrirtækisins.​ Losunarhlutfall er reiknað á mismunandi máta eftir eignaflokkum, sjá nánar hér.​

• Mögulegt var að greina 93% af innlenda eignasafni sjóðsins, sem er umtalsverð aukning frá fyrra ári þegar hægt var að greina 79%.
• Skuldabréf sveitarfélaga og laust fé eru utan umfangs greiningarinnar.
• Fjármögnuð losun vegna fjárfestinga og útlána Birtu lífeyrissjóðs var 132.031 tCO₂ árið 2023, að frádreginni losun vegna landnotkunar, breyttrar landnotkunar og skógræktar (LULUCF) í íslenska hagkerfinu. Sé það ekki dregið frá er losunin 311.237 tCO₂.
• Losun vegna húsnæðislána er lítil í samanburði við aðra eignaflokka sjóðsins, um 2 kgCO₂-ígildi á hverja milljón sem lánuð er.
• Mesta losunin er vegna fjárfestinga í ríkisskuldabréfum, eða um 283.858 tCO₂/ISKm með LULUCF.
• Losunarkræfni ríkisskuldabréfa er 1,09 tCO₂/ISKm án LULUCF, en 2,96 tCO₂/ISKm með LULUCF.
• Gagnagæði í greiningunni eru góð; vegið meðaltal gagnagæða innlenda safnsins er 2,5 á skalanum 1–5, þar sem lægra er betra.
• Heildarlosun í umfang 1 og 2 í innlendum hlutabréfum er 19.143 tCO₂. Mest fjármögnuð losun í skráða hlutabréfamarkaðnum kemur frá Eimskip hf., Fly Play hf. og Icelandair Group hf.
• Af óskráðum félögum bera Bakkastakkur eignarhaldsfélag (yfir kísilmálmverksmiðjuna á Bakka) og Jarðvarmi slhf. (eignarhaldsfélag yfir HS Orku) ábyrgð á langstærstum hluta fjármagnaðrar losunar.
• Losunarkræfni innlenda eignasafnsins er 0,41 tCO₂/ISKm.
• Reiknuð var losun fyrir skráð erlend hlutabréf og náðist að greina 77% af erlenda eignasafninu. Heildarlosun (umfang 1 og 2) var 59.270 tCO₂ og losunarkræfni, umreiknuð í íslenskum krónum, er 0,44 tCO₂/ISKm.